Boekbesprekingen

 "De Witte Hel" door Josef Martin Bauer

"Ik heb nooit gedacht dat het zo'n pijn zou doen als je je tegen een wolk stoot."

Ik heb dit citaat uit het boek gekozen omdat het een mooie, humoristische en bijna hoopgevende uitspraak is, terwijl het personage, Forell, dit zegt op een moment dat hij wakker werd na te worden gestraft met zweepslagen in een strafkamp in Siberië waar hij de komende 25 jaar zal moeten werken. Hij werd benijd omdat hij probeerde te ontsnappen na bijna een maand in de ziekenboeg te liggen, terwijl de anderen al die tijd hebben moeten werken in de loodmijnen. Hij zegt deze zin waar iedereen bij is en staat voor paal omdat de andere gevangen denken dat hij onzin uitkraamt. En dat doet hij ook, maar ik denk dat deze zin nog een symbolische waarde heeft. Telkens als hij droomt van ontsnappen en naar huis gaan, ziet hij de harde realiteit (onder de vorm van ongeveer 1000 kilometer sneeuw) en wordt die droom zonder pardon neergeslagen.

“Sterven is een kwestie van gewoonte”

In het boek gaat Forell, het hoofdpersonage er lichtjes overheen. Het is een zin die de kampdokter, die trouwens ook een krijgsgevangene is, vaak gebruikt, eerder in de humoristische zin. Maar hij bedoelt er ook iets mee. Hij had bij zichzelf kanker vastgesteld en moest zijn eigen vluchtplannen in de vuilbak smijten. Hij was sterk genoeg, maar mocht hij dan uiteindelijk toch in Duitsland geraken, zou hij nog maar heel kort te leven hebben. Hij probeert dus nog te wennen aan het feit dat hij zal sterven. Ook de anderen in het kamp zullen sterven. Niet door ouderdom, maar waarschijnlijk bijna allemaal door loodvergiftiging en de gevolgen daarvan.  Zij moeten ook wennen aan het sterven, in de zin van al het werk dat ze moeten verzetten. Het is, zoals je je kan voorstellen, elke dag een beetje sterven.

-"Dus je hebt me niet geloofd en hebt op eigen houtje geprobeerde over de Iraanse Grens te raken?"

-"Ja." 

Forell kwam in Kasalinsk een Armeense jood, Igor, tegen. Hij werd herkend door zijn Duitse accent en Igor nam hem in huis. Ondanks de geschiedenis van jodenhaat door nazi-Duitsland, wou hij toch helpen en legde hij hem uit dat hij naar Uralsk moest, want via de Kaukasus was de enigste weg die hij kon redden. Hij moest daar door een geheime Kulaki-beweging worden opgevangen en vervoerd naar de Iraanse grens, maar hij geloofde dit niet en wou uit alle macht niet zo ver door Rusland gaan, maar meteen de grens oversteken. In februari vertrok hij dus om alleen over te steken, maar in juni stond hij alweer met hangende pootje bij Igor aan de deur. De jood heeft hem desondanks toch al lachend ontvangen.
Ik vond dit toch een grappige scene in het boek. Er wordt niks gezegd over de poging om de grens over te steken. Hij was heel zeker dat de jood onzin uitkraamde en dat hij het best via de korte weg kon doen, en opeens, vier maanden later, staat hij alweer terug op zijn plaats van vertrek. 

 

                                                                                                                                                    Pieter cools   
    laatste update: 8/11/2016